หลวงตาพระมหาบัวฯ กล่าวว่า

              "การสถาปนา หรือการแต่งตั้งสมเด็จพระสังฆราชนี้ เป็นภาระหน้าที่และพระราชอำนาจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ                    เพียงพระองค์เดียวเท่านั้น ไม่มีใครเข้ามาเกี่ยวข้องก้าวก่ายหรือลุกลามแบบต่างๆ ดังที่ปรากฏอยู่เวลานี้เลย ทรงแต่งตั้งด้วยพระองค์เอง และ           ทรงทำหน้าที่ต่อสมเด็จพระสังฆราชก็เป็นพระภาระของพระองค์เอง หรือจะทรงรับสั่งผู้อื่นผู้ใดที่เข้ามาเกี่ยวข้องก็เป็นเรื่องของพระองค์เอง              ไม่เกี่ยวข้องกับผู้หนึ่งผู้ใดที่จะเข้ามาก้าวก่าย นี่เรื่องประเพณีเป็นมาอย่างนี้"

::::::::::::::::::::::::::::::

            จะเห็นได้ว่า "ขนบประเพณีเดิม" ไม่ว่าในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช(อดีตถึงพ.ศ.๒๔๗๕) หรือในระบอบประชาธิปไตยอันมี               พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (พ.ศ.๒๔๗๕ ถึงปัจจุบัน) ก็ตาม

ทั้งสังฆมณฑลและประชาชนต่างมีความจงรักภักดีต่อ "พระมหากษัตริย์" ตลอดมา ไม่เคยมีบุคคลใดบังอาจก้าวล่วงมาก่อน จึงปรากฏ              การสถาปนาพระสังฆราชตามภาพ (ปรับปรุงอีกครั้ง)

====================

เกร็ดความรู้

 (อักขรวิธี-ตัวสะกดตามต้นฉบับ)

====================

บันทึกเกร็ดประวัติเกี่ยวกับการสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช ที่สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก           (เจริญ สุวฑฺฒโน) ทรงบันทึกไว้จากคำบอกเล่าของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ชื่น นพวงศ์ สุจิตฺโต) มีความ    ตอนหนึ่งดังนี้

            “....ตั้งแต่รัชชกาลที่ ๔ พระเจ้าแผ่นดินทรงตั้งพระมหาเถระที่เปนพระอุปัชฌาย์อาจารย์ของพระองค์ ถ้าไม่มี ก็ไม่ทรงตั้ง ในรัชชกาลที่ ๔     ทรงตั้งกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส เพราะทรงนับถือเปนพระอาจารย์ เมื่อกรมสมเด็จพระปรมานุชิตฯ สิ้นพระชนม์แล้ว ไม่ได้ทรงตั้งอีกเลยตลอดรัชชกาล

ในรัชชกาลที่ ๕ จะทรงตั้งกรมสมเด็จพระยาปวเรศฯ พระอุปัชฌาย์ของพระองค์ แต่กรมสมเด็จฯ ทรงขอผัดให้ไหว้พระสวดมนต์ไปก่อน    จนจวนจะสิ้นพระชนม์จึงทรงรับมหาสมณุตฯ ทรงรับประมาณเกือบปีหรือปีกว่า ก็สิ้นพระชนม์ รัชชกาลที่ ๕ ทรงตั้งสมเด็จพระสังฆราชสา           ซึ่งเปนพระกรรมวาจาจารย์ (พระศพกรมสมเด็จฯ เอาไว้นานจนสมเด็จพระสังฆราชสาสิ้นพระชนม์ลงอีก เข้าพระเมรุเดียวกับเจ้านายอีกหลายพระองค์) เมื่อสมเด็จพระสังฆราชสาสิ้นพระชนม์แล้ว ก็ไม่ได้ทรงตั้งอีกตลอดรัชชกาล สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส           ได้ทรงรับมหาสมณุตฯ

            ในรัชชกาลที่ ๖ เพราะทรงเปนพระอุปัชฌาย์ในรัชชกาลที่ ๖....”

(ที่มา : บอร์ดสมเด็จพระสังฆราชไทย )